افزایش سرمایه چیست؟ انواع افزایش سرمایه کداماند؟ — راهنمای جامع
مراحل انجام افزایش سرمایه چیست؟
افزایش سرمایه همواره موضوعی جذاب برای سهامداران است و معاملات آن سهم را در بازار بورس در هر شرایطی تحت الشعاع خود قرار می دهد. اما به راستی مفهوم افزایش سرمایه چیست؟ آیا همه افزایش ها مفید و سودساز هستند؟ کدام مدل برای سهامداران جذاب است؟ کدام برای شرکت ها؟ قیمت و تعداد سهام بعد از اعمال افزایش دستخوش چه تغییراتی می شود؟ با ما در حد ضررهای بازار همراه باشید تا به این سوالات پاسخ دهیم.
افزایش سرمایه چیست؟
قبل از شروع صحبت درباره افزایش سرمایه، ابتدا بهتر است بدانیم که تعریف سرمایه چیست. سرمایه عددی است که به عنوان آورده سهامداران، در اداره ثبت شرکتها و به عنوان سرمایه شرکت ثبت شده است. بعضی افراد به اشتباه فکر میکنند سرمایه شرکت همان داراییهایش است یا سرمایه و دارایی با هم برابرند. در حالی که هر دو فکر اشتباه است. علتش هم این است که مثلا اگر شرکتی در شروع فعالیت خود یک میلیارد سرمایه ثبت کند، به مرور و پس از فعالیت خود، اموالی را خرید و فروش میکند.
بنابراین ممکن است قیمت آن اموال تغییر کند یا شرکت به هر دلیلی ضرری متحمل شود و یا از خرید و فروش چیزی سود کند. همه این خرید و فروشها و سود و زیانها دارایی شرکت محسوب میشوند. بنابراین بعد از 10 سال، دیگر عدد داراییهای شرکت به اندازه سرمایهای که روز اول ثبت کرده است، نیست..
پس سرمایه رقمی است که در اداره ثبت شرکتها به ثبت رسیده. شرکتها با طی کردن یکسری مراحل قانونی میتوانند رقم سرمایه ثبت شده خود نزد اداره ثبت شرکتها را افزایش دهند که به این فرآیند افرایش سرمایه گفته میشود. این افزایش سرمایه میتواند از روشهای مختلفی مانند: طرحهای توسعه شرکتها، تجدید ارزیابی در داراییهای شرکت، آورده نقدی و سودهای انباشته شرکت افزایش یابد که در ادامه با هم هریک را بررسی میکنیم.
مراحل افزایش سرمایه شرکتها
برای اینکه افزایش سرمایه یک شرکت در اداره ثبت شرکتها ثبت شود، نیاز به طی کردن مراحل زیر است:
- ابتدا هیئت مدیره شرکت موضوع را پیشنهاد میدهد و تصویب میکند.
- بعد حسابرس با توجه به مفروضات ذکر شده بررسی میکند و در صورت عدم وجود ایراد آن را تایید میکند. در این مرحله حسابرس میتواند تمام یا قسمتی از افزایش را تایید کند.
- مرحله بعد شرکت مدارک و مستندات خود را برای اداره ثبت شرکتها و سازمان بورس ارسال میکند.
- مرحله بعد تاییدیه سازمان بورس است. سازمان بورس با توجه به مستندات ارسالی بخشی یا همه افزایش سرمایه اعلام شده را تایید میکند.
- پس از آن اطلاعیه صدور مجوز افزایش روی سایت کدال منتشر میشود که نشان میدهد سازمان بورس با آن موافقت کرده است.
- بعد از آن تاریخی برای مجمع فوقالعاده شرکت مشخص میشود تا درمورد میزان افزایش و قیمت جدید هر سهم تصمیمگیری کنند. اگر میخواهید در این فرآیند شرکت کنید باید حتما قبل از تاریخ مجمع سهامدار شرکت باشید. (حتی اگر یک روز قبل از مجمع سهام شرکت را خریداری کنید باز هم افزایش سرمایه به شما تعلق میگیرد.)
- بعد از آن یک آگهی دعوت به مجمع عمومی فوقالعاده روی سایت کدال درج میشود که در آن شرکت تمامی سهامدارانش را برای تصمیم گیری در خصوص آن دعوت کرده که در آن آدرس و زمانی که میخواهد مجمع برگزار شود نوشته شده است.
- پس از آن، تصمیمات مجمع عمومی فوقالعاده بر روی سایت کدال درج میشود که در آن مبلغ افزایش و درصد افزایش سرمایه به طور قطعی اعلام میشود و افزایش سرمایه شرکت در اداره ثبت شرکتها ثبت میشود.
- حالا شاید این سوال برایتان پیش بیاید که شرکتها به چه دلیل افزایش سرمایه میدهند؟ پاسخ این سوال در انواع افزایش سرمایه نهفته است.
انواع افزایش سرمایه
به طور کلی انواع افزایش سرمایه به 4 نوع تقسیم بندی میشوند:
- افزایش سرمایه از آورده نقدی و مطالبات حال شده
- افزایش سرمایه از محل سود انباشته یا اندوخته
- افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی داراییهای شرکت
- افزایش سرمایه از محل صرف سهام یا سلب حق تقدم
شرکتها میتوانند یک یا ترکیب چند مورد را در موضوع افزایش دارایی همزمان داشته باشند.
نکته: طبق قوانین جدید سازمان بورس در افزایش دارایی از نوع سود انباشته و تجدید ارزیابی داراییها، در صورتی که افزایش سرمایه کمتر از 200 درصد باشد، سهم شرکت بدون ثبت در مرجع ثبت شرکتها قادر به بازگشایی خواهد بود. در غیر اینصورت سهام شرکت بعد از ثبت شرکت ها میتواند بازگشایی شود، همچنین این بازگشایی شامل سهام جایزه میباشد.
افزایش دارایی از آورده نقدی و مطالبات حال شده
یکی از انواع افزایش سرمایه ، آورده نقدی و مطالبات حال شده است، شرکتها در حین کار کردن بنا به دلایل متفاوتی نیازمند پول نقد میشوند. یعنی مثلاً ممکن است بخواهند فضای تولید خودشان را بزرگتر کنند یا سرمایه در گردش خود را افزایش دهند.
در این حالت شرکت دو راه برای تامین مالی خود دارد، یا از بانک وام بگیرد و یا از سهامدارانش بخواهد سرمایهگذاری جدید داشته باشند. واضح است که راه دوم مطلوبتر است. چرا که اگر از بانک وام بگیرد باید مبلغ اصلی را به همراه سودی که دارد، به بانک برگرداند.
بنابراین شرکتها ترجیح میدهند این پول را از طریق سرمایهگذاری مجدد سهامداران دریافت کنند. به این نوع، افزایش سرمایه از آورده نقدی میگویند. در مدل آورده نقدی سهامی با عنوان حق تقدم منتشر میشود، احتمالا این سوال برایتان پیش آمده باشد که منظور از حق تقدم چیست؟
حق تقدم چیست؟
در افزایش سرمایه از نوع آورده نقدی ترتیبی اتخاذ شده تا کسانی که تا قبل از مجمع فوق العاده سهامدار شرکت مربوطه بودهاند نسبت به سایرین برای شرکت در این فرایند، تقدم داشته باشند، به همین دلیلی سهامی از طرف شرکت منتشر میشود که به آنها سهام حق تقدم میگویند.
نماد حق تقدم سهام شرکتها همان نماد سهام عادی شرکت است که حرف “ح” به آخر آن اضافه شده است. به عنوان مثال نماد بورسی شرکت لبنیات کالبر در بورس “غالبر” است و نماد حق تقدم آن “غالبرح” میباشد. سرمایه گذاران سهم از سه روش میتوانند از حق تقدم خود استفاده کنند که در ادامه توضیح خواهیم داد.
مطالبات حال شده چیست؟
مطالبات حال شده طلبی است که سهامداران شرکت به هر نحوی از شرکت دارند. در زمان فرایند افزایش، سهامداران میتوانند به جای این که پول وارد شرکت کنند؛ از آن پولی که از شرکت طلب داشتند بردارند. مثلا قرار میشود که همه سهامداران برای افزایش دارایی نفری 1 میلیون تومان به حساب شرکت بریزند. در اینجا سهامداری که از شرکت طلب دارد میتواند اعلام کند که سهم واریزی او از روی طلبش برداشته شود. معمولا شرکتها افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران را با هم انجام میدهند. اما شرکت میتواند افزایش سرمایه را فقط از یکی از حالات انجام دهد. البته از آنجایی که همه سهامداران از شرکت طلبکار نیستند یا همه سهامداران نمیخواهند وجه نقد وارد شرکت کنند؛ معمولا این دو را با هم ترکیب میکنند.
چگونه از حق تقدم بدست آمده استفاده کنیم؟
پس از برگزاری مجمع فوق العاده و تصمیم گیری در رابطه با افزایش دارایی، آگهی مبنی بر مهلت استفاده از حق تقدم خرید سهام بر روی سایت کدال منتشر میشود که در آن گفته شده هر سهامدار تا چه تاریخی فرصت دارد به ازای هر سهم حق تقدمی که به او تعلق گرفته مبلغ اسمی به ازای هر سهم سهم یعنی 1000 ریال پول را به شماره حسابی که داده شده واریز کند. برای این کار طبق قانون تجارت، معمولا 60 روز مهلت داده میشود که به آن دوره استفاده از حق تقدم میگویند. به عنوان مثال اگر به شما 100 سهم حق تقدم تعلق گرفته باید مبلغ 100000 ریال تا تاریخ مشخص شده واریز کنید. سهامدار در این موقعیت میتواند 3 کار انجام دهد:
- در این بازه 60 روزه مبلغ مورد نظر را به حساب شرکت واریز کند (1000 ریال برای هر سهم) تا بعد از انجام معاملات سهام حق تقدم به میزان پولی که واریز کرده به شکل سهام عادی به پرتفوی او اضافه شود.
- اگر نخواهد در این فرایند شرکت کند، میتواند در همان بازه 60 روزه آن را به شخص دیگری بفروشد.
- اگر نه پول واریز کند و نه حق تقدم را بفروشد، خود شرکت بعد از 60 روز حق تقدم را به قیمتی نزدیک قیمت روز بازار میفروشد و مبلغ پس از کسر قیمت اسمی (1000 ریال) از هر سهم و کارمزدهای مربوطه به حساب سرمایه گذار منتقل میشود.
فرمول محاسبه افزایش سرمایه از آورده نقدی و تاثیر آن بر قیمت سهم
وقتی مجوز افزایش سرمایه صادر شد، شرکتها به افرادی که در حال حاضر سهامدار هستند ابلاغ میکنند که میخواهند میزان مبلغ مشخصی افزایش سرمایه داشته باشند. قیمت جدید هر سهم و ارزش حق تقدم هر سهم، از طریق فرمول زیر به دست میآید:
به عنوان مثال اگر شرکتی بخواهد 200 درصد افزایش دارایی داشته باشد و قیمت هر سهم قبل از افزایش 6000 ریال باشد، شرکت هم از هر سهامدار مبلغ 1000 ریال به ازای هر سهم درخواست کند. به این ترتیب قیمت جدید هر سهم و ارزش حق تقدم آن به شکل زیر محاسبه میشود:
افزایش از محل سود انباشته یا اندوخته
شرکتها هر سال در جلسه مجمع عمومی سود و زیان خود را مشخص میکنند. یعنی ابتدا درآمدهای خود را مشخص، سپس هر آنچه هزینه کردهاند از درآمدها کسر میکنند. هر آن چه از پول باقی بماند سود شرکت محسوب میشود.
سپس مجمع سهامداران تصمیم میگیرند که بخش یا تمام سود را بین سهامداران تقسیم کنند. طبق قانون تجارت شرکت ها موظف هستند سالیانه درصدی از سود خود را نزد خود نگهداری شوند. این سود در حسابی تحت عنوان سود انباشته در صورتهای مالی شرکت ثبت می شود.
اغلب شرکتهایی که سود انباشته خوبی دارند، افزایش سرمایه خود را از این روش انجام میدهند و با این کار منابع جدید خود را تامین مالی میکنند. بنابراین در این روش بر خلاف روش قبل عملا نقدینگی جدیدی وارد شرکت نمیشود. به این دلیل که سرمایه گذاران در این روش پولی برای سهام جدید خود پرداخت نمیکنند به سهامی که به این روش به سهامدار تعلق می گیرد، سهام جایزه هم گفته می شود.
قیمت تعدیل شده سهم بعد از این نوع افزایش سرمایه از فرمول زیر محاسبه میشود:
مثلا فرض کنید قیمت سهام یک شرکت 4000 ریال باشد، اگر این شرکت 60 درصد افزایش سرمایه از این نوع داشته باشد، قیمت جدید هر سهم از فرمول بالا به دست میآید:
همانطور که از مثال پیداست، افزایش سرمایه باعث کاهش قیمت هر سهم میشود، اما از طرف دیگر به تعداد سهام سرمایهگذار نیز به میزان 60 درصد اضافه میشود. یعنی اگر یک سرمایهگذار قبل از افزایش سرمایه 1000 سهم 4000 ریالی داشت، حالا 1600 سهم 2500 ریالی دارد. همان طور که گفته شد به 600 سهم اضافه شده به پرتفوی بعد از تعدیل قیمت به اصطلاح ” سهام جایزه ” هم گفته میشود.
دلایل شرکت ها برای افزایش سرمایه از محل سود انباشته و تاثیر آن بر روی سهم
زیاد کردن حساب سرمایه، به شرکت نوعی اعتبار میبخشد. (منظور همان حساب سرمایه شرکت در اداره ثبت شرکتهاست)
قیمت سهم کوچکتر میشود و علاقه خریداران به آن بیشتر میشود. همین دلیل میتواند باعث رشد قیمت سهم شود.
افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی داراییهای شرکت
یکی دیگر از انواع افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی دارایی ها است. شرکتها در حسابهای حسابداری خود هر دارایی که خریداری میکنند را به همان ارزش و قیمتی ثبت میکنند که در روز اول خریدهاند. اما با گذشت زمان به ارزش این داراییها افزوده میشود، اما در ساختار حسابداری لحاظ نمیشود.
یعنی مثلا اگر یک زمین به قیمت یک میلیارد خریده شود، در سیستم حسابداری آن را به همان قیمت یک میلیارد ثبت میکنند، با اینکه بعد از 20 سال آن زمین ممکن است 100 میلیارد بیارزد.
بر اساس قوانین یک راه وجود دارد که میشود این ارزشها را به روز کرد و به آن تجدید ارزیابی داراییها میگویند. ارزش روز ملک یا چیزی که داریم را حساب میکنیم و مثلا یک میلیارد را به 100 میلیارد تغییر میدهیم. در اینجا 99 میلیارد اضافه ارزش دارایی در حسابهای حسابداری پدید میآید که به آن مازاد تجدید ارزیابی میگویند.
یکی از دیگر از انواع افزایش سرمایه این است که مبلغ مازاد تجدید ارزیابی را به حساب سرمایه منتقل کنند. به این به روز کردن حساب سرمایه، افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی میگویند. در افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها، شرکت دارایی های ثابت مشهود خود را نظیر زمین، ساختمان، ماشین آلات و تجهیزات و … را مورد تجدید ارزیابی قرار میدهند. با این کار ارزش دارایی های شرکت در ترازنامه به روز میشود. در این روش هم مانند روش قبل نقدینگی جدیدی وارد شرکت نمیشود.
در این قسمت یک مبحث پرداخت مالیاتی و ماده 141 قانون تجارت معافیت مالیاتی وجود دارد که فعلا به آن نمیپردازیم. مهم این است که فعلا بیشتر شرکتها از پرداخت مالیات معاف هستند و به همین دلیل بسیاری از شرکتها از این طریق افزایش سرمایه میدهند.
تاثیر افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی داراییهای شرکت بر روی سهم
در این نوع افزایش سرمایه نیز قیمت سهم کوچک میشود. این کوچک شدن قیمت سهام سبب میشود که علاقه سهامداران به خرید سهمهایی با این نوع افزایش سرمایه زیاد شود. چرا که ارزان بودن سهم به خودی خود سبب رشد قیمتی سهم در کوتاه مدت میشود.
همچنین این سهم به شکل سهم جایزه، به اندازه درصد افزایش سرمایه و تعداد سهمی که سهامدار از قبل داشته است، به پرتفوی او اضافه میشود.
افزایش سرمایه از محل صرف سهام یا سلب حق تقدم
در انواع افزایش سرمایه این نوع در بازار بورس باب نیست و تا به الان از آن استفاده نشده است. صرف سهام یعنی فروش سهام به قیمتی بالاتر از قیمت اسمی سهم.
یعنی وقتی شرکتها افزایش سرمایه میدهند، مبلغی بیش از قیمت ارزش اسمی سهام شرکت از سهامدار مطالبه میکنند. یعنی شرکت حق تقدم را بر اساس ارزش اسمی نمیدهد، بلکه مبلغی مازاد بر ارزش اسمی هم از سهامداران بابت افزایش سرمایه دریافت میکند.
در افزایش سرمایه از محل صرف سهام، سهامداران به ازای هر حق تقدم 1000 ریال به حساب شرکت نمیریزند. بلکه بیش از این مبلغ را واریز میکنند، مثلا 1500 ریال. این مازاد پرداختی سهامداران به نوعی مطالبات آنها از شرکت میشود که میتوانند در زمان تشکیل مجمع، آن را از شرکت بخواهند.
بهترین نوع افزایش سرمایه کدام است؟
این که بگوییم کدام یک از انواع افزایش سرمایه ها خوب است یا بهترین نوع افزایش سرمایه چیست، سوال درستی نیست. چرا که هر کدام از این نوع افزایش سرمایه ها در جایگاه خودشان خوب هستند و حتی میتوان گفت پاسخ این سوال منوط به نوع سرمایهگذاری شماست؛ اینکه کوتاه مدت سرمایهگذاری کردهاید یا بلند مدت؟
اما به طور کلی میتوان گفت افزایش سرمایه از آوردههای نقدی، به این دلیل که پول جدید و بدون بهره وارد شرکت میکند، برای شرکت جذابتر است و سبب رشد و توسعه آن میشود. اما بازدهی و آثار آن در بلند مدت دیده میشود.
با این حال نکته منفی این نوع این است که شرکت حدود 4 ماه درگیر حق تقدم و فروش حق تقدم های استفاده نشده خواهد بود. به همین دلیل عموماً رشد قیمت سهم بعد از حداقل 4 ماه اتفاق می افتد، اما قطعا آن رشد می تواند تا سال ها ادامهدار باشد و برای سهامدارانی که سرمایهگذاری بلند مدت می کنند، مفید باشد.
در شیوه افزایش از محل سود انباشته یا اندوخته، چون قرار نیست بابت سهام جایزه پولی بدهند و خیلی سریع سهام ها وارد پرتفویشان میشود و آن معطلی حق تقدم 4 ماهه را ندارد، برای سهامداران جذاب تر است. اما اگر دقت کنید هیچ تغییر خاصی در شرکت ایجاد نمی شود. یعنی شرکت همان بوده که هست، نه دارایی اش افزوده شده و نه برنامه ای برای توسعه دارد؛ فقط سرمایه اش اضافه شده است.
در مورد افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها هم در نگاه اول میتوان آن را اتفاق مثبتی دانست چون ارزش واقعی داراییها و سرمایه شرکت مشخص میشود. البته این که شرکتی زیان ده از این نوع افزایش استفاده کند یا یک شرکت معمولی، در بازدهی سهام تاثیرگذار است؛ زیرا خاصیتی شبیه سود انباشته دارد که سهم به لحاظ قیمتی کوچکتر میشود و شاید جذاب ترین نکتهاش برای بازار سرمایه همین باشد. اما خب در این شرکت نیز اتفاق خاصی رخ نمیدهد و میشود گفت به داراییاش افزوده نشده و برای آینده چیزی ندارد.
معمولا شرکتهای درگیر ماده 141 از محل تجدید ارزیابی افزایش دارایی می دهند. هرچند می دانیم شرکتهایی که از طریق سود انباشته افزایش سرمایه می دهند، از یک عقبه پر سود برخوردارند، پس این نوع افزایش سرمایه از این لحاظ می تواند مورد توجه باشد.
افزایش سرمایه به چه کسانی تعلق میگیرد؟
همانطور که پیش از این هم اشاره کردیم، افزایش سرمایه به کسانی تعلق میگیرد که تا روز قبل از برگزاری مجمع فوق العاده سهامدار آن شرکت باشند، یعنی حتی اگر یک روز قبل از مجمع شما سهام شرکت مربوطه را خریداری کرده باشید در این فرایند شرکت میکنید.
چند نکته در مورد افزایش سرمایه
- هر کدام از انواع افزایش سرمایه ها باعث کاهش قیمت سهام آن شرکت میشود، اما ارزش دارایی سهامداران تغییر نمیکند، چرا که در تعداد سهام او جبران میشود. یعنی ارزش هر سهم او کم میشود ولی در عوض تعداد سهامش بیشتر میشود.
- کوچک شدن قیمت هر سهم میتواند در جذب سرمایه گذاران جدید تاثیر داشته باشد و آنها را به سرمایهگذاری در این سهام جذب کند. این موضوع باعث افزایش تقاضا و در ادامه، بالا رفتن قیمت سهام شرکت میشود که به نفع سرمایهگذاران سابق خواهد بود. البته این موضوع قطعی و همیشگی نیست و ممکن است تقاضای سهم افزایش نیابد و در عوض عرضه سهام زیاد شود که این موضوع باعث کاهش قیمت جدید سهام خواهد شد.
- در برخی از موارد شرکتها اقدام به افزایش دارایی ترکیبی می کنند. مثلا بخشی از آن از محل سود انباشته و بخش دیگر از طریق آورده نقدی سهامداران انجام می شود. برای محاسبه قیمت سهم در این روش، باید فرمول دو روش مذکور را با یکدیگر تلفیق کنید.
- قیمتهایی که با استفاده از فرمولهای ذکر شده بدست میآیند، قیمت تئوریک سهم هستند و براساس عرضه و تقاضا این قیمتها ممکن است بیشتر یا کمتر از عدد بدست آمده باشد.
نتیجه گیری
با اینکه افزایش سرمایه میتواند اتفاق خوبی در جهت توسعه و پیشرفت شرکت و در نتیجه افزایش قیمت سهام و سوددهی سرمایهگذاران باشد، اما به طور قطعی نمیتوان این رشد را تضمین کرد. چه بسا موردی پیش بیاید و افزایش عرضه و عدم رغبت سرمایهداران به سهام آن شرکت باعث شود قیمت جدید سهام پس از افزایش کاهش یابد و به این ترتیب ضررده شوند. اما در مجموع میتوان گفت این موضوع اتفاق مثبتی است و معمولا باعث سوددهی سرمایهگذاران آن سهم شده است.
همچنین شما می توانید توضیحات دقیق تر در مورد مزایا و معایب هر کدام از افزایش سرمایه ها را در لینک های زیر بررسی بفرمایید:
- افزایش سرمایه از محل سود انباشته (سهام جایزه) چگونه است؟
- افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها چگونه است؟
- افزایش سرمایه از محل صرف سهام یا سلب حق تقدم چگونه است؟
- افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده چگونه است؟
همچنین در صورتی که هر گونه سوالی دارید، می توانید در بخش نظرات با ما در ارتباط باشید و یا از طریق کانال تلگرام حد ضررهای بازار با ما در ارتباط باشید.